Чӑваш Республикинчи наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ чӑваш патшалӑх тытӑмӗнчи ӗҫ тӑвакан тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх орган ертӳҫисем шайӗнче чӗлхе саккунлӑхне аталантарас шухӑшпа ҫыхӑннӑ ыйтӑм ирттернӗ май Елчӗк район администрацине те икӗ ыйту янӑ. Вӗсенчен пӗри — Чӑваш Республикин чӗлхе саккунлӑхне пӑснишӗн яваплӑх кӗртмелле-ши?
Иккӗмӗш ыйту: Чӑваш Республикин патшалӑхпа вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсенчи пур ӗҫтешсен те Чӑваш Республикинчи патшалӑх чӗлхисене, чӑваш тата вырӑс чӗлхине, тивӗҫлӗ шайра пӗлмелле текен нормӑна Чӑваш Конституцийӗнче е республика саккунӗнче ҫирӗплетсе хӑвармалла мар-ши?
Елчӗк район администрацийӗ ҫапларах хуравланӑ:
1. Чӑваш Республикин чӗлхесем ҫинчен калакан саккунне яваплӑх пирки уйрӑм пункт кӗртсен юрать. «Яваплӑх» тенине мӗнле шайра пӑхмалла? Ку уйрӑм ыйту.
2. Чӑваш Конституцине чӑваш тата вырӑс чӗлхисене тивӗҫлӗ шайра пӗлмелле текен нормӑна кӗртни вырӑнсӑр. Ҫапах та патшалӑх органӗсене ӗҫе илнӗ чухне чӑвашла калаҫма-ҫырма пӗлнине шута илмеллех. Министрсем таранах.
Утӑ уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Елчӗк Ен ентешлӗхӗн пайташӗсем, республикӑри композиторсемпе ҫыравҫӑсем, вӗрентекенсемпе культура ӗҫченӗсем Николай Карлин композитора тата поэта асӑннӑ. «Ҫичӗ чӳрече», «Юр тӑкӑнать», «Хӗвелҫаврӑнӑш» тата ытти чылай авторӗ вӑл.
Асӑну каҫне хутшӑннӑ чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер Николай Карлинпа пӗрле ӗҫленӗ самантсене кӑмӑллӑн та ӑшшӑн аса илнӗ. Калӑпласа ҫитернӗ «Суйлса илнисем» юлашки кӗнекине пичетрен тухнине те курайман композитор. Кӗнекене юлашки вӑхӑтра ҫырнӑ сӑвӑсем, юмах, легенда, баллада тата поэмӑсем кӗнӗ. Асӑну каҫне пуҫтарӑннисем ку кӗнекене пысӑка хурса хакланӑ.
«Николай Карлин — чӑн чӑн профессиллӗ композитор. Мӗн чухлӗ баллада ҫырнӑ вӑл. Ку пысӑк жанрлӑ произведени шутланать. Унӑн кашни юрри — шедевр, халӑх юрри пек пулса кайнӑ»,— тенӗ Юрий Кудаков композитор.
Елчӗксем вырмана хатӗр. Кӑҫал ӗҫе каярах пуҫӑнни, паллах, хуҫалӑхсене пӑшӑрхантарать. Ҫанталӑк лайӑх тӑрсан «Рассвет» хуҫалӑх вырмана тухма палӑртнӑ.
Елчӗк районӗнче кӑҫал 40 пин те 122 гектар ҫинче тыр-пул акнӑ. 22 пин гектарӗ – пӗрчӗллӗ тата парҫа йышши культурӑсем. Акнӑ вӑрлӑхӑн 30 яхӑн проценчӗ элитлӑ пулнӑ.
Хуҫалӑхсем тухӑҫлӑ тыр-пулӑ туса илсе выльӑх йышне ӳстерме палӑртнӑ. Районта кӑҫалхи ҫур ҫулта мӑйракаллӑ шултра выльӑх шучӗ 400 ытла пуҫ хушӑннӑ.
«Рассвет» вырмана тухма 4 ҫӗнӗ комбайн илнӗ. Техника 7 метр сарлакӑшне илет. Курӑка пӗр е икӗ валпа хӑварать. Хуҫалӑхра 1430 гектар ҫӗр. 610-шӗ ҫинче – тыр-пул. Вӗсем тыр-пула лайӑх пухса кӗртме талпӑнаҫҫӗ.
Чӑвашри паллӑ ӳнерҫӗн Николай Балтаевӑн ывӑлӗ Атилла Балтаев авланнӑ. Вӑл урӑх регионта пурӑнакан чӑваш хӗрне качча илнӗ. Кун пирки «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» паянхи номерӗнче ҫырса кӑтартнӑ.
Марийӑн кукамӑшӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи Ӗмпӳрт Туҫа ялӗнче пурӑнать. Атилла пулас арӑмӗ чӑваш пулнине пӗлсен питӗ хӗпӗртенӗ. Туя мӗнле ирттересси пирки вӗсем иккӗленмен: ӑна чӑвашсен йӑли-йӗркине тӗпе хурса йӗркелеме шухӑшланӑ.
Туй виҫӗ куна тӑсӑлнӑ. Сӑмах май, вӑл эрех-сӑрасӑр иртнӗ. Ҫавӑнпа хӑнасем «йӳҫӗ!» тесе мар, «тутлӑ!» тесе кӑшкӑрнӑ. Атилла чӑваш тӗррипе илемлетнӗ кӗпепе шупӑр, ҫӗлӗк тӑхӑннӑ. Хӗр кӗпи те чӑваш тӗрриллӗ пулнӑ. Мария тухья тӑхӑннӑ.
Пӗрремӗш кунхине вӗсем ЗАГСра ҫырӑннӑ, кӗрекене лариччен ашшӗ-амӑшӗ ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ. Иккӗмӗш кунхине ҫӑнӑхта иртнӗ, сурӑх пусса шӳрпе пӗҫернӗ. Виҫҫӗмӗш кунхине асламӑшӗ патне, Елчӗк районӗнчи Питтӗпел ялне, кайнӑ.
Уяв вӗҫленсен хунямӑшӗ Марийӑна тухья вырӑнне хушпу тӑхӑнтартнӑ. Ӑна халӗ ӑшшӑн «хӗвелӗм» тесе чӗнеҫҫӗ.
Комсомольски районӗнчи йӗрке хуралҫи асӑрханмасӑр икӗ ҫынна вӗлернӗ тесе шухӑшланине, ку ӗҫе РФ Следстви комитечӗн тӗпчевҫисем тишкернине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Инкек утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пулнӑ. 27-ри йӗрке хуралҫи «Шкода Октавиа» машинӑпа пынӑ чухне ҫул-йӗр правилине пӑснӑ. Ҫанталӑк условийӗ те начар пулнӑ. Комсомольскинчен Елчӗк енне кайнӑ чухне вӑл Кӗҫӗн Таяпара пурӑнакан 54-ри тата 35-ри арҫынсене вырӑнтах вилмеллех амантнӑ.
Ҫул-йӗр ҫинчи инкеке лекнӗ пакунлӑ ҫынна Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерстви ӗҫрен хӑтарнине пӗлтерет.
Унсӑр пуҫне ШӖМӗн Комсомольскинчи районсем хушшинчи пайне ертсе пынӑ ҫынна та должноҫрен кӑларнӑ. ЧР ШӖМӗн пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, яваплӑ должноҫри ытти ҫынна та ҫирӗп явап тыттарнӑ.
Комсомольски районӗнчи йӗрке хуралҫи асӑрханмасӑр икӗ ҫынна вӗлернӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ку ӗҫе РФ Следстви комитечӗн тӗпчевҫисем тишкереҫҫӗ. Пуҫиле ӗҫе пуҫарнӑ, халӗ унпа малалла ӗҫлеҫҫӗ.
Инкек утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пулнӑ. 27-ри йӗрке хуралҫи «Шкода Октавиа» машинӑпа пынӑ чухне ҫул-йӗр правилине пӑснӑ. Ҫанталӑк условийӗ те начар пулнӑ. Комсомольскинчен Елчӗк енне кайнӑ чухне вӑл икӗ арҫын ҫине пырса кӗнӗ. Кӗҫӗн Таяпара пурӑнакан 54-ри тата 35-ри арҫынсем вилмеллех аманнӑ.
Инкеке тата пӑтӑрмаха лекнӗ йӗрке хуралҫи ӗҫ вӑхӑтӗнче пулман. Тухтӑрсем вӑл руль умне ӳсӗрле ларнине палӑртман.
Ҫул-йӗр ҫинчи инкекре асӑрханмасӑр икӗ ҫынна вӗлернӗ пакунлӑ ҫамрӑк этеме саккун 7 ҫул таран ирӗкрен хӑтарма ирӗк парать.
Тӗнче тетелӗнче ялсенче Фельдшерпа акушер пунктне тумашкӑн халӑхран укҫа пухма тытӑнни пирки хыпар тухнӑ. «Ҫыхӑнура» канашлура пӗлтернӗ тӑрӑх, ФАП тумалли укҫа-тенке вӑрланӑ, застройщиксем ӗҫлеме хирӗҫлеҫҫӗ. Рабочисене ӗҫ укҫи тӳлемелле-ҫке-ха, анчах нухрат ҫук.
Ялта халӑха хӑратса укҫа пухма тытӑннӑ иккен. Кашни килтен 1 пин тенкӗ пуҫтараҫҫӗ. Анчах ФАПсен республика хыснинчен уйӑрнӑ укҫапа тӑваҫҫӗ-ҫке-ха.
Следстви комитечӗ, ШӖМ, ФСБ кун пирки пӗлет, анчах никам та нимӗн те тумасть иккен. Сӑнӳкерчӗкре — Елчӗк районӗнчи Хӗрлӗҫыр ялӗнче халӑхран пухнӑ ведомоҫ.
К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ хӑйӗн 100 ҫулхи юбилейне халалласа ял-ял тӑрӑх «Ялта» спектакльпе гастрольсемпе ҫӳрет. Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче театр труппи (Федор Павлов пьеси тӑрӑх лартнӑ «Ялта»-ра пӗтӗм ушкӑн вылять. Ҫав шутра — Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин халӑх артистки Нина Яковлева, РФ тава тивӗҫлӗ артисчӗсем Любовь Федорова, Владимир Семенов, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗсем Валентина Ситова, Иван Иванов, Сергей Иванов тата ыттисем выляҫҫӗ) Елчӗкри Культура ҫуртӗнче кӑтартнӑ.
Театр ушкӑнне вырӑнти «Варкӑш» ансамбль юрӑ-ташӑпа кӗтсе илнӗ. Тӳре-шарасенчен район администрацийӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ Антонина Александрова ӑшшӑн йышӑннӑ.
Кӗркунне театр гастрольсене малалла тӑсӗ. Ун чухне вӑл 18 района ҫитсе килӗ.
Паян иртекен Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн сессийӗнче Михаил Игнатьев Элтепере «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чыслас ыйтӑва пӑхса тухассине Чӑваш халӑх сайчӗ ирпе пӗлтернӗччӗ.
Чӑн та, сессире ку ыйтӑва хускатрӗҫ. Элтепере чыслас сӗнӳпе Елчӗк районӗнчи Депутатсен пухӑвӗ ЧР Патшалӑх Канашӗн патшалӑх строительстви, вырӑнти хӑйтытӑмлӑх, регламент тата депутат этики енӗпе ӗҫлекен комитетне тухнӑ.
Чӑваш парламенчӗн депутачӗсем Елчӗк районӗнчи халӑх тарҫисен ыйтӑвне тивӗҫтерме йышӑнчӗҫ. Сессие хутшӑннӑ депутатсенчен чылайӑшӗ ку шухӑша ырларӗ, Михаил Игнатьев Элтепер тӑрӑшӑвне пысӑка хурса хакланӑ май вӗсем наградӑна тивӗҫ тесе сасӑларӗҫ. Сӑмах май, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти пайташӗ Игорь Моляков вара урӑхларах шухӑш палӑртрӗ.
Паян ЧР Патшалӑх Канашӗн сессийӗ иртӗ. Унта Чӑваш Ен Элтеперне Михаил Игнатьева «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чыслас ыйтӑва пӑхса тухӗҫ.
Ку сӗнӳ Патшалӑх Канашӗн патшалӑх строительствин, вырӑнти хӑйтытӑмлӑх, регламент тата депутат этикин комитетне килнӗ. Ку пуҫару — Елчӗк районӗн депутачӗн.
Аса илтерер: иртнӗ уйӑхра РФ Президенчӗ Владимир Путин Михаил Игнатьева Хисеп орденӗпе чысланӑ. Ӑна вӑл ӗҫри ҫитӗнӳсемшӗн, нумай ҫул тӑрӑшса ӗҫленӗшӗн, общество ӗҫне хастар хутшӑннӑшӑн тивӗҫнӗ.
+2.3 °C